“Echtgeno(o)t(e)”, onmisbaar puzzelstuk voor veel ondernemers

Achter een zelfstandige of bedrijfsleider van een KMO staat vaak een onmisbare echtgeno(o)t(e), die in veel gevallen het verschil kan maken tussen succes of mislukking

Tegelijk zichtbaar en onzichtbaar

Een ondernemer vindt het vaak moeilijk om het werk achter te laten als hij of zij de deur van het kantoor achter zich dichttrekt. Een zelfstandige of bedrijfsleider van een KMO laat zich gemakkelijk opslorpen door zijn werk, dat ‘s avonds of in het weekend ook al eens onder het eten wordt besproken. Wat vindt de partner van dit of dat, hoe zou hij of zij dit of dat aanpakken? Of gewoon, voor een luisterend oor. Hoe vaak moet de echtgeno(o)t(e) bovendien niet de losse eindjes oprapen, het gezin draaiende houden als de bedrijfsleider het te druk heeft? Of zelfs zijn of haar carrière op een laag pitje zetten? De echgeno(o)t(e) speelt dus een cruciale rol in het succes van zijn of haar partner. Al is dat vaak nauwelijks zichtbaar … Maar soms is die hulp net wel goed merkbaar: even inspringen in de winkel, rechtstreeks of onrechtstreeks financieel steunen, administratieve taken uitvoeren, als tussenpersoon optreden in een familiebedrijf enz. Inderdaad, een echtgeno(o)t(e) is onmisbaar, in elk opzicht!

Een volwaardig statuut

Om de hierboven aangehaalde redenen heeft de wetgever ooit een specifiek statuut bedacht: meewerkende echtgenoot. Met de bedoeling om sociale rechten toe te kennen aan al wie de wederhelft steunt bij zijn of haar beroepsactiviteiten als zelfstandige. Aanvankelijk ging het om een facultatief “ministatuut”, met (vanaf 1990) een ziekteverzekering bij arbeidsongeschiktheid en een moederschapsverzekering. Dit ministatuut werd verplicht vanaf 2003 en bood ook meer bescherming vanaf 2005. Sindsdien is de risicodekking heel ruim geworden, met onder andere eigen pensioenrechten (inclusief het recht om een VAPZ af te sluiten), recht op uitkeringen inzake gezondheidszorg, arbeidsongeschiktheid, invaliditeit en moederschap en het overbruggingsrecht (behalve bij een faillissement).

Meewerkende echtgeno(o)t(e): welke voorwaarden?

Om aanspraak te kunnen maken op de titel van meewerkende echtgeno(o)t(e) moet het koppel getrouwd zijn of wettelijk samenwonen. En de partner moet aan deze voorwaarden voldoen:

• De partner die zelfstandige is effectief helpen (regelmatig of minstens 90 dagen per jaar);
• Geen sociale rechten genieten die voortvloeien uit een eigen activiteit (als loontrekkende, ambtenaar) of uit een uitkering;
• Geen zelfstandige activiteit uitoefenen die een beroepsinkomen oplevert van meer dan 3.000 euro per jaar (bruto min beroepsonkosten).

In deze omstandigheden is de echtgeno(o)t(e) dus “gedekt”, terwijl hij of zij toch minder hoge bijdragen betaalt dan een zelfstandige in hoofdberoep. Maar let op: de bedrijfsleider zelf kan geen aanspraak maken op dit statuut … Wat niet wegneemt dat je echtgeno(o)t(e) je gratis mag helpen (maar dan geen sociale bescherming geniet) of met het statuut van zelfstandige voor rekening van het bedrijf mag werken, met of zonder aandelen in het bedrijf.

Huwelijken en erfenissen? Eveneens aangepast!

Zoals reeds eerder uitgelegd, werd het erfenisrecht in september van dit jaar grondig herwerkt. Er komt meer flexibiliteit en bepaalde maatregelen versterken de solidariteit tussen de echtgenoten. Het duidelijkste voorbeeld hiervan betreft de partner die zijn of haar carrière heeft “opgeofferd” om man- of vrouwlief de familiale KMO te laten leiden. In het stelsel van scheiding van goederen ontbrak in dit geval elk gemeenschappelijk vermogen. Bij een scheiding bleef de meewerkende partner met lege handen achter. Voortaan kan het koppel onder andere kiezen voor een clausule van verrekening van aanwinsten, die garandeert dat de bezittingen die door beroepsactiviteiten tijdens het huwelijk werden verworven, rechtvaardig worden verdeeld.

Maar er is nog meer: ben je een zelfstandige en werk je in een vennootschap? Ben je getrouwd volgens het wettelijk stelsel? Dan ontsnap je niet aan het “gemeenschappelijk bezit”. Vroeger kon een bedrijfsleider bepaalde inkomsten voor van zijn partner “verbergen”, door ze in het bedrijf te houden. Dat kan nu niet meer: bij een echtscheiding of overlijden heeft je partner recht op een “billijke” vergoeding, die overeenstemt met wat “redelijkerwijze” in de gemeenschappelijke “pot” had moeten zitten.